اگر به دنبال یک رژیم غذایی مناسب یا یک روش برای لاغری سریع میگردید احتمالاً تا کنون نام رژیم یخ را شنیدهاید. این رژیم بهتازگی بین بلاگرها نیز توصیه شده و از رژیمهای ترند محسوب میشود. رژیم یخ با کاهش دمای بدن، باعث افزایش متابولیسم و چربی سوزی میشود. در ادامه این رژیم را بهصورت علمی بررسی میکنیم.
آیا رژیم یخ وجود دارد؟
در پاسخ به این سوال باید گفت، بله وجود دارد. رژیم یخ یک نوع رژیم غذایی است که اولینبار توسط دکتر برایان وینر (Brian Weiner) در سال 2014 در در نیوجرسی معرفی شد. در این زمان دکتر وینر ادعا کرد که خوردن یخ باعث سوزاندن کالری میشود زیرا بدن برای ذوب کردن یخها به انرژی نیاز دارد.
لازم به ذکر است که رژیم یخ لزوماً درمورد خوردن یخ نیست. بلکه رژیم یخ نام یک الگو تغذیهای برای خوردن غذاها و نوشیدنیهای سرد است.
تعریف رژیم یخ
اساس رژیم یخ کاهش دمای بدن برای افزایش متابولیسم و سوزاندن کالری است. این رژیم شامل خوردن یخ، خوردن غذاهای سرد و نوشیدن مایعات سرد است. در واقع این رژیم در بین رژیم های غذایی، یک نوع رژیم لاغری است که هدف آن قرارگرفتن در معرض سرما برای لاغری است. در برخی موارد در کنار این رژیم غذایی قرارگرفتن در معرض سرما مثل دوش سرد، حمام یخ یا کمپرس سرد نیز برای نتیجهگیری بیشتر انجام میشود.
چگونه رژیم یخ کار میکند؟
قبل از توضیح نحوه عملکرد رژیم یخ باید مفاهیم ترموژنز و هموستاز را توضیح دهیم.
به فرایند تولید گرما در بدن ترموژنز گفته میشود. این فرایند ممکن است به چند روش اتفاق بیفتد. یک نوع ترموژنز، ترموژنز بیوقفه است. این فرایند زمانی اتفاق میفتد که چربی قهوهای با استفاده از یک پروتئین خاص، انرژی را به گرما تبدیل میکند. این ترموژنز در نوزادان و در حیوانات مناطق سردسیر اهمیت زیادی دارد. نوع دیگری از ترموژنز، ترموژنز ناشی از لرزش است. این فرایند با انقباض سریع و ناخواسته عضلات هنگام قرارگرفتن در معرض سرما انجام میشود و به گرمشدن و حفظ دمای بدن کمک میکند. هنگام قرارگرفتن در معرض سرما هر دو ترموژنز بیوقفه و ترموژنز ناشی از لرزش، ممکن است اتفاق بیفتند به همین دلیل به آنها ترموژنز ناشی از سرما میگوییم.
به تمام فرایندهایی که توسط بدن برای حفظ تعادل و پایداری شرایط انجام میشود هموستاز گفته میشود. این تعادل شامل پایداری دما، Ph، قند خون و… میشود.
رژیم یخ از اصل ترموژنز پیروی میکند. به این معنا که با کاهش دمای بدن از طریق خوردن یخ یا قرارگرفتن در محیط سرد، بدن با فرایند ترموژنز شروع به تولید گرما میکند تا دمای بدن را متعادل کند و هموستاز را حفظ کند. در حقیقت رژیم یخ، ترموژنز ناشی از سرما را تحریک میکند و متابولیسم را برای گرم نگهداشتن بدن افزایش میدهد.
ازآنجاییکه رژیم غذایی یخ یک رژیم ترند و جدید محسوب میشود، در حال حاضر شواهد علمی زیادی برای اثبات این رژیم بهتنهایی باعث لاغری و کاهش وزن میشود وجود ندارد اما میتوانیم بگوییم این رژیم در کاهش وزن بیتأثیر نیست.
فواید رژیم یخ برای بدن
رژیم یخ باعث افزایش متابولیسم بدن میشود و میتواند برای کاهش وزن مؤثر باشد.
کاهش وزن با رژیم یخ
مانند هر رژیم لاغری دیگری، اگر رژیم یخ هم با کاهش کالری مصرفی در روز همراه باشد، منجر به لاغری و کاهش وزن میشود. همچنین زمانی که شما در این رژیم یخ میخورید، درحقیقت میزان آبی که در روز مصرف میکنید نیز افزایش مییابد. ازآنجاییکه نوشیدن بیشتر آب، بهویژه قبل از غذا، میتواند باعث ایجاد احساس سیری و کاهش اشتها شود، خوردن یخ نیز میتواند باعث کاهش اشتها شود.
نتایج یک تحقیق که در سال 2022 انجام شده است نشان داده است که غذاهای سرد سطح انسولین خون را به میزان کمتری نسبت به غذاهای گرم افزایش میدهند. بالا بودن سطح انسولین در دراز مدت باعث مقاوت نسبت به انسولین میشود که چاقی و دیابت نوع 2 از عوارض آن هستند. از این مقاله این طور میتوان نتیجه گرفت که خوردن غذاهای سرد به پایینتر نگه داشتن سطح انسولین خون و پیشگیری از چاقی کمک میکند.
تأثیر رژیم یخ بر متابولیسم بدن
همانطور که قبلتر توضیح دادیم، طرفداران رژیم یخ معتقدند که خوردن غذای سرد باعث کاهش دمای بدن میشود و بدن با افزایش متابولیسم این کاهش دما را جبران میکند. اما نکته مهم این است که این کاهش دما بعد از مدت کوتاهی برطرف میشود. به همین دلیل برخی از افراد برای نتیجهگیری بیشتر از این رژیم، خود را در معرض سرمای محیطی قرار میدهند. زیرا قرارگرفتن در معرض سرمای محیطی مثل گرفتن دوش آب سرد، نشستن در وان حاوی یخ یا ایستادن در هوای سرد بهصورت منظم، نسبت به خوردن غذای سرد تأثیر بیشتری برای افزایش متابولیسم دارد. زیرا سرمای محیطی باعث کاهش دما در کل بدن و افزایش متابولیسم در ابعاد گستردهتر میشود.
نکته مهم: انجمن قلب آمریکا پریدن ناگهانی در آب سرد را بهشدت منع میکند. این کار بیشتر از آن که برای بدن مفید باشد مضر است و میتواند باعث شوک سرد یا حتی مرگ شود.
معایب و مشکلات رژیم یخ
با وجود مزایای گفته شده برای رژیم یخ، شواهد علمی کافی برای اثبات این که دمای غذا بهتنهایی باعث کاهش وزن میشود وجود ندارد. زیرا باوجودآنکه بعد از خوردن غذای سرد متابولیسم بدن بیشتر میشود، غذای سرد برای مدت کوتاهی بدن را سرد نگه میدارد و این مدتزمان کوتاه تأثیر چندانی برای کاهش وزن ندارد.
همچنین بر اساس نتایج یک تحقیق که در سال 2019 در سایت کتابخانه ملی پزشکی آمریکا، منتشر شده است، خوردن مداوم آب سرد و غذای سرد در طولانی مدت میتواند باعث مشکلات گوارشی شود و انقباضات معده و سرعت تخلیه معده را کمتر کند. بنابراین اگر شخصی قصد دارد که رژیم یخ را امتحان کند باید حتما این رژیم را در مدت زمان کوتاه و زیر نظر یک متخصص رعایت کند و از سرد کردن ناگهانی بدن بدون رعایت نکات اصولی پرهیز کند. سرد کردن ناگهانی بدن میتواند باعث تغییر ناگهانی و محسوس در تنفس، ضربان قلب و فشار خون ایجاد کند و عوارض جبران ناپذیری داشته باشد.
همچنین ممکن است رژیم غذایی یخ و سرمادرمانی برای افرادی که ناراحتی معده، بیماری رینود، بیماری قلبی عروقی یا مشکلات تنفسی دارند مناسب نباشد. در نهایت لازم به ذکر است که خوردن یخ میتواند به دندانها نیز آسیب بزند.
نحوه شروع رژیم یخ
اگر قصد دارید رژیم یخ را برای مدتی رعایت کنید، باید این کار را زیر نظر متخصصین و کارشناسان تغذیه و با مشورت گرفتن از آنها شروع کنید. میزان و نحوه مصرف یخ نیز باید زیر نظر ایشان باشد. چراکه زیاده روی در خوردن یخ یا برنامه ریزی غیر اصولی برای این رژیم میتواند به سلامتی شما آسیب برساند.
مراحل اولیه برای شروع رژیم یخ
در قدم اول شما باید از برنامه غذایی تعیین شده توسط کارشناس تغذیه پیروی کنید. در این زمان خوردن یخ معمولا از مقدار کم شروع میشود و به تدریج مقدار آن بیشتر میشود. توجه کنید که یخ نباید به عنوان جایگزینی برای پروتئین، میوهها، سبزیجات، کربوهیدرات و حتی مغزها مصرف شود. بلکه رژزیم غذایی شما باید به میزان متعادل حاوی تمام این مواد مغذی باشد.
هنگام رعایت کردن رژیم غذایی یخ باید واکنشهای بدن خود توجه کنید. در صورت احساس ناراحتی به خصوص در دستگاه گوارش، بهتر است خوردن یخ را متوقف کنید و این مورد را به پزشک خود اطلاع دهید.
مواد غذایی مجاز در رژیم یخ
این رژیم باید شامل تمامی مواد غذایی مغذی و ضروری موردنیاز بدن با کالری مشخص باشد. اما این غذاها در رژیم یخ معمولاً بهصورت سرد میل میشود. خوردن یخ و نوشیدن آبخنک نیز بین میانوعدهها و مجاز است.
جمع بندی
رژیم یخ نوع برنامه غذایی است که شامل خوردن یخ، غذاها و نوشیدنیهای سرد برای افزایش متابولیسم و تسریع چربیسوزی و کاهش وزن است. اگرچه اصول ترموژنز که رژیم یخ بر اساس آن طراحی شده است از نظر علمی با مصرف انرژی و افزایش متابولیسم همراه است، اما شواهد علمی کافی مبنی بر تأثیر مستقیم این رژیم برای کاهش وزن در دسترس نیست. به این دلیل بسیاری از متابولیسم تغذیه این رژیم را تأیید نمیکنند و به توصیه آنها بهترین روش لاغری کاهش اصولی کالری دریافتی با رعایت یک رژیم لاغری علمی است.
دکتر خورشیدی
سوالات متداول
رژیم یخ چیست؟
رژیم یخ یک نوع الگوی تغذیهای است که هدف آن افزایش متابولیسم از طریق خوردت غذاهای سرد و یخ است.
آیا پزشکان و کارشناسان تغذیه رژیم یخ را تأیید میکنند؟
خیر. پزشکان و کارشناسان تغذیه معتقدند که رژیم یخ روش سالمی و مناسبی برای کاهش وزن نیست.
آیا رژیم یخ باعث بهبود عملکرد سیستم ایمنی بدن میشود؟
برخی معتقدند که قرارگرفتن در معرض سرما باعث تقویت سیستم ایمنی میشود. اگرچه قرارگرفتن در معرض سرما میتواند به طور موقت باعث افزایش تعداد گلبولهای سفید خون بشود، اما شواهد علمی کافی برای آن که خوردن یخ باعث بهبود عملکرد سیستم ایمنی بدن میشود وجود ندارد.
