رژیم نارسایی کلیوی
- تنظیم پتاسیوم در دوران رژیم
- کنترل میزان مصرف کربوهیدرات بدن
- مرصف درست و اصولی پروتئین
- کنترل میزان مصرف چربی
- داستن فسفر در برنامه غذایی
رژیم نارسایی کلیوی چیست؟
وظیفه اصلی کلیه ها فیلتراسیون مایعات و حذف تعادل الکترولیت ها و محلولهای آلی را در بدن است، هرگاه این فیلتراسیون از حالت پایه کمتر شود اصطلاحا نارسایی کلیه گفته میشود.
وقتی بیماری نارسایی کلیوی به سراغ کسی برود، محدودیت هایی را در نوع تغذیه برای او ایجاد خواهد کرد؛ بنابراین علاوه بر شخص بیمار، اطرافیان وی نیز باید نهایت دقت را در بررسی و مراقبت از رژیم غذایی این بیماران به خرج دهند و حتما رژیم نارسایی کلیوی را رعایت کنند.
رژیم های تخصصی دکتر خورشیدی
تغذیه در رژیم نارسایی کلیوی
بیماران مبتلا به نارسایی کلیه به رژیم غذایی خاصی نیاز دارند؛ زیرا با کاهش عملکرد کلیه ها، پردازش غذاهای خاص دشوارتر می شود. بیماران با پیروی از دستورهای غذایی و رژیم غذایی مناسب میتوانند به بهبود عملکرد کلیه ها یاری می رسانند.
رژیم غذایی بیماری مزمن کلیه از مقادیر زیاد سدیم، فسفر و پروتئین دوری می‌کند و در مقابل به کیفیت پروتئین مصرفی نظر می اندازد و مصرف مایعات را نیز با محدودیت روبه رو می سازد. با این توضیحات مواد غذایی مثل نشاسته، غلات، برنج، ماکارونی، ذرت بو داده، کراکرهای بدون نمک و سبزیجاتی که از مقدار کم یا متوسط پتاسیم برخوردار هستند؛ مثل خیار پوست کنده، لوبیا سبز، شاهی، کلم خام، کاهو برای این بیماران مناسب خواهد بود.
از بین میوه ها نیز باید به سراغ هلو، گلابی، لیمو شیرین، سیب، شاه توت و زغال اخته بروند که پتاسیم کمتری دارند رفت، مقدار کمی پروتئین حیوانی مانند گوشت گوسفند، مرغ و تخم مرغ هم برایشان مجاز است. در رژیم نارسایی کلیوی مصرف نمک، غذاهای فرآوری شده، محصولات لبنی، آجیل و الکل هم باید حذف شود.
منظور از رژیم نارسایی کلیه چیست؟
بیماران مبتلا به نارسایی کلیه به رژیم غذایی خاصی نیاز دارند؛ زیرا با کاهش عملکرد کلیه ها، پردازش غذاهای خاص دشوارتر می شود. بیماران با پیروی از دستورهای غذایی مناسب مثل رژیم انلاین مطمئن به عنوان رژیم نارسایی کلیوی زباله های تولید شده توسط بدن را کاهش می دهند و به بهبود عملکرد کلیه ها یاری می رسانند.
رژیم غذایی بیماری مزمن کلیه از مقادیر زیاد سدیم، فسفر و پروتئین دوری می‌کند و در مقابل به کیفیت پروتئین مصرفی نظر می اندازد و متاسفانه مصرف مایعات را نیز با محدودیت روبه رو می سازد.
با این توضیحات مواد غذایی مثل نشاسته، غلات، برنج، ماکارونی، ذرت بو داده، کراکرهای بدون نمک و سبزیجاتی که از مقدار کم یا متوسط پتاسیم برخوردار هستند؛ مثل جوانه لوبیا، بادمجان، کاهو، مارچوبه، کرفس و سبزیجات مخلوط برای این بیماران مناسب خواهد بود.
از بین میوه ها نیز باید به سراغ انگور، گلابی، هلو و زغال اخته بروند که پتاسیم کمتری دارند، مقدار کمی پروتئین خوب مانند گوشت گاو، مرغ و تخم مرغ هم برایشان مجاز است. در رژیم نارسایی کلیوی از مصرف زیاد نمک، غذاهای فرآوری شده، محصولات لبنی، آجیل و الکل هم خبری نیست.
در رژیم نارسایی کلیوی به مصرف مواد زیر باید توجه لازم داشت
پس از آشنایی با نوع رژیم غذایی بیماران کلیوی، نگاهی دقیق تر به مواد غذایی ممنوعه برای آن ها می اندازیم:
- سدیم
سدیم، ماده معدنی موجود در نمک (کلرید سدیم) است که به طور گسترده در تهیه غذاها (بخصوص غذاهای فرآوری شده)به کار می رود. در آغاز رژیم نارسایی کلیوی کاهش مصرف نمک سخت خواهد بود؛ ولی با گذشت زمان بیمار به آن عادت خواهد کرد. با همه این مسایل رعایت مصرف نمک از مهم ترین و جدی ترین هشدارهای این نوع تغذیه به شمار می آید.
- پتاسیم
یکی دیگر از مواد معدنی مورد نیاز بدن، پتاسیم است که برای حفظ ضربان قلب به طور منظم و حفظ سلامتی عضلات به آن نیاز داریم. همچنین پتاسیم به حفظ تعادل مایعات و الکترولیت در جریان خون کمک می کند. یکی از وظایف کلیه، حفظ تعادل پتاسیم در بدن است؛ بنابراین اگر کلیه نتواند وظایف خود را انجام دهد، این احتمال وجود دارد که مقدار پتاسیم در بدن افزایش بیابد که هیپر کالمی را در پی خواهد داشت. این بیماری نیز سبب مشکلاتی همچون ضعف عضلانی، ضربان نامنظم قلب و در موارد حادتر موجب پایان حیات خواهد شد.
- فسفر در تغذیه بیمار کلیوی
فسفر به عنوان یکی دیگر از مواد معدنی مورد نیاز بدن، وظیفه نگهداری و شکل گیری استخوان ها را به ویژه در تغذیه و رشد قدی کودکان بر عهده دارد. این ماده در توسعه بافت های همبند، اندام ها و حرکت عضلات نیز به ایفای نقش می پردازد.
با نارسایی کلیه، تعادل مقدار فسفر در بدن به هم می خورد و با بالا رفتن میزان آن در خون، مشکلات کاهش و از بین رفتن کلسیم استخوان و در نتیجه تضعیف آن ها پیش خواهد آمد. مقدار زیاد فسفر در رگ های خونی، ریه ها، چشم ها یا قلب تجمع می کنند و ذخیره می شوند.
در کم کاری کلیه باید چه چیزی بخوریم ؟
توصیه ها در رژیم نارسایی کلیوی همیشه به هشدار و منع از مصرف خلاصه نمی شود؛ بلکه برخی مواد غذایی وجود دارند که استفاده آن ها نه تنها ممنوع نیست؛ بلکه مفید است یا حداقل اثر خاصی بر وضعیت بیماری ندارد.
1. مصرف گل کلم در تغدیه بیماری کلیوی
گل کلم را نباید دست کم گرفت؛ زیرا منبعی سرشار از ویتامین C و سرچشمه تامین فولات و فیبر و تیوسیانات به حساب می آید و حضور آن در هر رژیم غذایی قابل توصیه است. البته همین ماده غذایی هم باید در مقدار مشخص استفاده شود و زیاده روی در مصرف آن در بیماران کلیوی مشکل ساز میشود.
2. زغال اخته
مطالعات بالینی نشان می دهد که مکمل زغال اخته اثرات مفیدی بر سلامت انسان دارد که از آن جمله می توان به پیشگیری از عفونت های دستگاه ادراری اشاره کرد. همچنین اثرات ضدالتهابی و آنتی اکسیدانی و تعدیل میکروبیوتای روده که توسط فیتوشیمیایی زغال اخته ارائه می شود، توجه بیشتری را به خود جلب کرده است.
این ماده غذایی، استرس اکسیداتیو و التهاب را کاهش می دهد و عدم تعادل میکروبیوتای روده را در بیماران CKD بهبود می بخشد. زغال اخته، غنی از ترکیبات فعال زیستی به ویژه پروسیانیدین ها است که آنتی اکسیدان های قوی به حساب می آیند و در مدیریت بیماری های عفونی، استرس اکسیداتیو و التهاب موثر هستند.
3. مصرف انگور در رژیم نارسایی کلیوی
عصاره دانه انگور، مخلوط پلی فنولیک پیچیده حاوی فلاونوئیدها، غیر فلاونوئیدها، پروانتوسیانیدین ها و نمایشگاهی از خواص آنتی اکسیدانی و ضدالتهابی است. این ماده حفاظت از قلب، مغز و کلیه را تضمین می کند. در آزمایش هایی بر روی موش ها مشخص شد که دوز بالای GSE آسیب کلیوی را در موش های دیابتی نوع 2 از طریق خواص آنتی اکسیدانی و ضد التهابی برطرف ساخت.
همچنین برای محافظت در برابر ارسنیک سیس پلاتین و سمیت کلیوی ناشی از سیکلوسپورین عملکرد مناسبی نشان داد. البته باید توجه شود آب انگور در بیماران کلیوی مبتلا به دیابت محدودیت دارد.
4. سفیده تخم مرغ در رژیم نارسایی کلیوی
سفیده تخم مرغ یک منبع پروتئین با کیفیت بالا و دوست دار کلیه است که فسفر کمی دارد. سفیده تخم مرغ می تواند انتخاب بهتری نسبت به تخم مرغ کامل برای افراد مبتلا به نارسایی کلیوی باشد. تخم مرغ یک منبع پروتئین ارزان، در دسترس، با کیفیت بالا و همچنین منبع غنی از لوسین و نوعی اسید آمینه ضروری محسوب می شود که در سنتز پروتئین عضلانی نقش ایفا می کند.
داده های کمی درباره تاثیر مصرف تخم مرغ بر پروفایل های لیپیدی بیماران مبتلا به نارسایی مزمن کلیوی (CKD) وجود دارد. علاوه بر این، مصرف تخم مرغ با خطر ابتلا به CKD بر اساس مطالعات اپیدمیولوژیک همراه نیست. زرده تخم مرغ همچنین حاوی ترکیبات فعال زیستی از جمله لوتئین، زاکسنتین و ویتامین D است که احتمالا مزایای سلامتی را برای بیماران CKD به ارمغان خواهد آورد.
4. مصرف سیر در تغذیه بیماری کلیوی
سیر را جایگزین خوشمزه ای برای نمک می دانند، به همین یک دلیل ممکن است بیماران نارسایی کلیه به مصرف آن رغبت نشان دهند. این ماده به دلیل برخورداری از خواص آنتی اکسیدان، ضد التهابی و ضد میکروبی برای کلیه ها مفید و خوب تشخیص داده می شود.
سیر همچنین می تواند فشار و قند خون را کاهش دهد و از آسیب رسیدن به کلیه در بیماری های قلبی و عروقی، دیابت یا عفونت جلوگیری کند. این ماده قادر است به عنوان یک دیورتیک وارد عمل شود که به حذف نمک و آب از بدن کمک خواهد کرد و فشار بر رگ های خونی را کاهش خواهد دارد. این ماده بی نظیر در برابر فلزات سنگین و سموم محیطی از کلیه ها محافظت به عمل می آورد.
5. مصرف روغن زیتون در رژیم نارسایی کلیوی
روغن زیتون منبعی سالم و حاوی ویتامین و عمدتا چربی اشباع نشده (اسید اولئیک) است. این نوع روغن بدون فسفر را به عنوان منبع مورد اعتمادی استفاده کنید که نقش گزینه مناسب و مفیدی را در رژیم نارسایی کلیوی بر عهده خواهد گرفت. بخش عمده چربی موجود در روغن زیتون را اسید اولئیک به خود اختصاص می دهد.
همچنین این روغن را سرشار از خواص ضد التهابی می دانند. علاوه بر این چربی های اشباع نشده در دماهای بالا پایدار هستند؛ بنابراین روغن زیتون، انتخابی سالم وقابل اعتماد برای پخت و پز به شمار می آید.
علاوه بر موارد فوق، روغن زیتون را می توان به عنوان منبع کاملی از کالری شناخت که حضور آن در رژیم نارسایی کلیوی بدون اشکال خواهد بود. البته باید به این نکته توجه شود که روغن زیتون تحمل حرارتی ندارد و انتخاب مناسبی برای سرخ کردن نمیباشد. بد نیست بدانید بر اساس نتایج یک مطالعه که می توان آن را در PubMed یافت، آثار مثبت مصرف روغن زیتون فرابکر بر عملکرد کلیه، ترکیب مواد در بدن، استرس اکسیداتیو و وضعیت التهابی قابل مشاهده خواهد بود.
6. کلم در رژیم غذایی بیمار کلیوی
کلم را به خانواده سبزیجات صلیبی متعلق می دانند و از آن به عنوان معدنی سرشار از انواع ویتامین ها، مواد معدنی و ترکیباتی یاد می کنند که حاوی آنتی اکسیدان است. هر دو نوع کلم سفید و کلم قرمز به شرایط زیر کمک می کنند:
- مدیریت قند خون
- کاهش خطر آسیب کلیه و کبد
- جلوگیری از استرس اکسیداتیو و چاقی
دسته ای از مواد شیمیایی گیاهی اطراف این سبزی مفید را گرفته اند تا از این طریق به شکستن رادیکال های آزادی کمک کنند که مصرف آن ها برای انسان آسیب هایی خواهد داشت. کلم را به عنوان ماده ای باید معرفی کرد که در برابر سرطان و بیماری های قلبی و عروقی محافظ ما خواهد بود. این ماده مفید، انبوهی از ویتامینK و C را برای ما مهیا می سازد و مقدار فراوانی فیبر را در اختیارمان می گذارد. بنابراین بیهوده نیست که استفاده از آن هم به کسانی که قصد دارند رژیم لاغری در پیش بگیرند و هم در رژیم نارسایی کلیوی توصیه شده است.
بیماران کلیوی در این نوع رژیم غذایی باید توجه کنند که استفاده از کلم در حجم زیاد برای آنها محدودیت دارد و حتما باید با متخصص تغذیه خود این مورد را در میان بگذارند. برای دریافت ویتامین B6 و اسید فولیک هم می توان به سراغ این ماده غذایی پر فیبر رفت که برای حفظ سلامتی کلیه ها کارکرد مثبتی از خود نشان می دهند.
نکته قابل توجه دیگر در خواص کلم این است که این نوع سبزی حجیم با فیتوشیمیایی پر شده است و به همین سبب خواهد توانست خطر ابتلا به سرطان را کاهش دهد و با همراهی موثری به سلامتی قلب و عروق نیز خدمت کند.
7. مصرف مرغ بدون پوست
مصرف مرغ یا سینه مرغ که پوست ندارد برای بیماران نارسایی کلیه میتواند انتخاب خوبی باشد (البته با در نظر گرفتن مقدار مجاز دریافتی) زیرا مقدار چربی و فسفر موجود در آن نسبت به پوست مرغ بسیار کمتر است. مرغ بدون پوست را می توان برای تامین پروتئین مناسب در رژیم نارسایی کلیوی و همچنین در رژیم کتوژنیک به کار برد.
توصیه کارشناسان بر این موضوع تاکید دارد که به منظور کاهش چربی های اشباع شده و کلسترول در این رژیم غذایی، زمان مصرف تکه های مرغ در غذا پوست آن را جدا کنید. همچنین توصیه های دیگر نسبت به روش های پخت مرغ توجه می کنند و پیشنهاد ها برای پخت مرغ به شیوه کباب کردن، آب پز کردن و به طور کلی پختن آن سوگیری نشان می دهند.
8. سفیده تخم مرغ در رژیم نارسایی کلیوی
فلفل دلمه ای قرمز را در شمار سبزی هایی باید دسته بندی کرد که پتاسم اندکی دارد؛ بنابراین حضور آن در رژیم نارسایی کلیوی بدون ضرر می دانند و بیماران کلیوی به راحتی می توانند آن را مصرف کنند. این سبزی را به عنوان منبعی استفاده کنید که مقادیر فراوانی از ویتامین هایA و C را در اختیارتان خواهد گذاشت. ویتامین دیگری که با مصرف این نوع فلفل به دست می آورید، ویتامین B6 خواهد بود.
فلفل دلمه ای سرشار از لیکوپن است، این سبزی پرمصرف، آنتی اکسیدان هایی در اختیار دارد که حاضر است آن ها را با سخاوت به شما ببخشد تا خطر ابتلا به سرطان را از خود دور سازید. این سبزیجات نه تنها پتاسیم کمی دارند؛ بلکه سدیم و فسفر را هم در سطح اندکی نگاه داشته اند تا همراهی خود را با بیماران نارسایی کلیه نشان دهند.
اگر فلفل دلمه ای که در اختیار دارید از نوع زرد رنگ است حتما بدانید که غنی ترین منبع ویتامین C را از بین اعضای این خانواده به دست آورده اید؛ البته نوع سبز و قرمز هم این ویتامین را به مصرف کنندگان می رسانند؛ ولی مقدار آن در فلفل دلمه ای زرد چشمگیرتر خواهد بود. این فلفل زیبا و خوش رنگ، حجم زیادی از فولات و فیبر را هم در اختیار دارد که آمادگی کامل دارد، آن ها را در رژیم غذایی شما به ویژه رژیم نارسایی کلیه به اشتراک بگذارد.
اگر مصرف خام یا استفاده فلفل دلمه ای را به تنهایی دوست ندارید، با خرد کردن آن در بین مواد سازنده سالاد، در سوپ یا لابه لای برنج به سراغ آن بروید و از مصرف آن اصلا غافل نشوید؛ زیرا این ماده مغذی عملکرد ایمنی شما را ارتقا می بخشد. استفاده این سبزیجات را از بیمار دچار نارسایی کلیه دریغ نکنید.
9. بلغور در رژیم غذایی بیماران کلیوی
بلغور هم مانند گندم سیاه در مقایسه با انواع غلات از فسفر کمتری برخوردار است. مقدار پتاسیم را در این ماده غذایی کم خواهید یافت. بلغور را منبعی می دانند که مقادیر قابل توجهی از فیبر و پروتئین را در اختیار دارد.
این دانه بسیار مغذی و خوش طعم از آهن بی نیاز است و مصرف کننده را هم از این حیث بی نیاز خواهد ساخت.
البته این ماده مغذی در گروه غلات قرار میگیرد و باید به طور حساب شده در رژیم غذایی بیماران کلیوی قرار گیرد.
خوب است که بدانید بنیاد ملی کلیه در آمریکا به همراه صندوق کلیه این کشور، موسسه ملی دیابت و بیماری های گوارشی وکلیوی، وزارت بهداشت و خدمات انسانی ایالات متحده در بیانیه های اعلامی خود به شدت توصیه کرده اند که غلات کامل را به تنهایی در رژیم نارسایی کلیوی به کار نبرید. آن ها معتقد هستند که محتوای فسفر این ماده ها و دانه های غذایی در سطح بسیار بالایی ارزیابی می شود و استفاده آن تنها برای افراد سالم قابل توصیه خواهد بود. در نتیجه بیمار کلیوی در استفاده از نان های کامل هم محدودیت خواهد داشت.
10. پیار در رژیم نارسایی کلیوی
در بین سبزیجات پر مصرف، پیاز را ماده ای می شناسند که پتاسیم کمی در آن وجود دارد؛ ولی از مقدار کروم قابل تاملی برخوردار است. کروم یک ماده معدنی است که نقش موثری در شکل گیری متابولیسم کربوهیدرات ها، چربی و پروتئین بر عهده می گیرد.
اگر بیمار کلیوی با کاهش مصرف نمک میانه خوبی ندارد، استفاده از پیاز به جای نمک به عنوان طعم دهنده ای که سدیم ندارد، جایگزین خوبی در رژیم نارسایی کلیوی خواهد بود.
پیاز را باید ماده ای دانست که منگنز، ویتامین C و ویتامین های خانواده B مانند فولات را برای انسان ها ذخیره کرده است.
این ماده محبوب شما را از فیبرهای پری بیوتیک بی نیاز خواهد ساخت که سلامت دستگاه گوارش را در پی خواهد داشت؛ چون پیاز، تغذیه باکتری های مفید روده را وظیفه خود می داند. وقتی در حال تدارک رژیم نارسایی کلیوی هستید با آرامش پیاز را در بین مواد مغذی آن قرار دهید؛ زیرا این ماده، منبعی قابل اعتماد با خواص ضد التهابی شمرده می شود. پتاسیم و فسفر آن هم بیمار کلیوی را دچار مشکل نخواهد ساخت.
برای دریافت مشاوره رایگان فرم زیر را پر کنید
کارشناسان ما در اسرع وقت با شما در تماس خواهند بود
جمع بندی
بیمارانی که از بیماری نارسایی کلیوی رنج می برند، باید نسیت به مصرف مواد غذایی، احتیاط ها و محدودیت هایی را در نظر بگیرند. خوشبختانه طیف قابل توجهی از مواد غذایی مفید را می توان در رژیم نارسایی کلیوی قرار داد که مصرف آن ها نه تنها برای بیمار ضرری ندارد که فوایدی نیز برایش خواهد داشت.
توصیه های علمی، بیماران نارسایی کلیه را از مصرف پتاسیم، سدیم و فسفر زیاد منع می کنند و به جای آن، استفاده از مواد غذایی دیگری را پیشنهاد می کنند که در این مطلب به آن ها پرداختیم. دکتر خورشیدی همیشه در کنار شما برای انواع رژیم های مختلف.
این رژیم برای همه افراد مناسب هست؟
در صورتی که نارسایی کلیوی دارید بله مناسب شماست. ولی در غیر این صورت میتوانید یکی از پر طرافدارترین رژیم های ما یعنی رژیم کتوژنیک را انتخاب کنید.
آیا نیاز به مشاوره پزشکی در رژیم لاغری دارم؟
بهتر است قبل از شروع به هر رژیم لاغری، با یک پزشک یا متخصص تغذیه مشوره کنید. این کمک میتواند به شما در تعیین نیازها و ریسک‌های خود کمک کند.