غذای کمکی نوزاد، غذایی است که در کنار شیر مادر یا شیر خشک به نوزاد داده میشود که نیازهای تغذیه و رشد قدی کودکان او را برآورده کند. غذای کمکی نوزاد باید با توجه به سن، وضعیت جسمانی و عصبی، واکنش به غذا و علاقه نوزاد انتخاب شده و تغییر یابد. در این مقاله به برخی از نکات مهم در مورد غذای کمکی و رژیم غذایی کودکان میپردازیم.
بهترین غذای کمکی نوزاد
بهترین غذای کمکی نوزاد، غذایی است که:
- شبیه شیر مادر آبکی و نرم باشد؛
- مزهای شبیه شیر مادر داشته و هضم آن برای کودک آسان باشد؛
- حساسیت و آلرژی ایجاد نکند؛
- دارای املاح، ویتامینها، پروتئینها، چربیها و کربوهیدراتهای لازم برای رشد قد کودکان باشد.
بر اساس این معیارها، برخی از غذاهای مناسب برای غذای کمکی نوزاد عبارتند از:
- حليم بادام: حليم بادام يكي از قديميترين و سالمترين غذاهاي كودك است كه بهراحتي پخته و هضم میشود. حليم بادام پروتئين، كلسيم، فيبر، ویتامین E و B دارد كه براي سلامت پوست، مغز، استخوان و سيستم عصبي كودك مفيد است.
- لعاب برنج: لعاب برنج يكي ديگر از غذاهاي سنتي برای كودكان است كه با شير مادر يا شير خشك تهيه میشود. لعاب برنج كاربوهيدرات، فيبر، ویتامین B و آهن دارد كه براي تامين انرژي، رفع يبوست، تقويت سيستم گوارشي و خونسازي كودك مناسب است.
- پوره سبزيجات: پوره سبزيجات شامل هويج، كدو، كلم، بروكلي، اسفناج و سيب زميني است كه پس از پختن و له كردن با شير مادر يا شير خشك مخلوط میشود. پوره سبزيجات ویتامین A، C، K، فيبر، آهن، كلسيم و پتاسيم دارد كه براي تقويت بينايي، سيستم ايمني، استخوانها، دندانها و عضلات كودك مفيد است.
- پوره میوه: پوره میوه شامل موز، هلو، گلابي، زردآلو، آووكادو و سيب است كه پس از پختن و لهكردن با شير مادر يا شير خشك مخلوط میشود. پوره میوهها ویتامین C، A، E، فيبر، آنتياكسيدان و قند طبيعي دارد كه براي تقويت سلولها، جلوگيري از عفونت، رفع يبوست و تامين انرژي كودك مناسب است.
بهترین زمان برای شروع غذای کمکی نوزاد چه موقع است؟
بهترین زمان برای شروع غذای کمکی نوزاد به تکامل عصبی و عضلانی نوزاد بستگی دارد. بهطورکلی، توصیه میشود که دادن غذای کمکی را از ۵ تا ۶ ماهگی آغاز کنید. در این سنین، نوزاد میتواند:
- سر خود را بالا نگهدارد و بنشیند؛
- دست خود را به دهان ببرد و به خوردن چیزهای جامد علاقه نشان دهد؛
- با قاشقخوردن را یاد بگیرد و غذا را با دستان خود بگیرد؛
- فرق بین شیر و غذای جامد را تشخیص دهد و غذا را بجود.
اولین غذای کمکی نوزاد
اولین غذای کمکی باید ساده، نرم و رقیق باشد. برخی از گزینههای مناسب برای اولین غذای کمکی عبارتند از:
- حلیم بادام: حلیم بادام را میتوانید با شیر مادر یا شیر خشک ترکیب کنید که کمی شیرین و لطیف شود.
- لعاب برنج: لعاب برنج را با شیر مادر یا شیر خشک ترکیب کنید که کمی آبکی و نرم شود.
- پوره سبزیجات: پوره سبزیجات را با شیر مادر یا شیر خشک ترکیب کنید تا کمی رقیق و صاف شود.
- پوره میوهها: پوره میوه را با شیر مادر یا شیر خشک ترکیب کنید تا کمی شیرین و لطیف شود.
غذاهای بالا را با قاشق به کودک بدهید و منتظر باشید که واکنش او را ببینید. اگر کودک این غذاها را قبول کرد، میتوانید هر روز مقدار آنها را افزایش دهید.
غذای مخصوص 6 ماهگی نوزادان
غذای مخصوص 6 ماهگی نوزادان باید شامل غذای جامد و نیمه جامد باشد که کودک به حس خوردن، جویدن و بلعیدن عادت کند.
برخی از گزینههای مناسب برای غذای مخصوص 6 ماهگی نوزادان عبارتند از:
- ژله: ژله نوعی دسر است که با آب، شکر، ژلاتین و عصاره میوه درست میشود. ژله دارای آب، قند، پروتئین و کلسیم است که برای تامین مایعات، انرژی، تقویت مو، پوست و ناخن کودک مفید است. ژله را میتوانید بهصورت قطعات کوچک یا لقمههای نرم به کودک بدهید که با دستان خود بگیرد و بخورد.
- سوپ: سوپ نوعی غذای نیمه جامد است که با آب، سبزیجات، گوشت، حبوبات و ادویه درست میشود. سوپ حاوی آب، ویتامین، مواد معدنی، پروتئین و چربی است که موجب تأمین مایعات، تقویت سیستم ایمنی، گوارشی و عصبی کودک میشود.
غذای کمکی نوزاد هفت الی 9 ماهگی
غذای کمکی نوزاد ۷ الی ۹ ماهه باید شامل غذای جامد باشد که کودک به حس خوردن با دندانها، جویدن با لثهها و بلعیدن با گلو عادت کند.
برخی از گزینههای مناسب برای غذای کمکی هفت الی ۹ ماهگی عبارتند از:
- پوره گوشت: پوره گوشت نوعی غذای پروتئینی است که با گوشت مرغ، گوسفند، بوقلمون یا ماهی درست میشود. پوره گوشت دارای پروتئین، آهن، روی، سلنیوم و ویتامین B است که میتواند برای تقویت عضلات، خونسازی، تقویت سیستم ایمنی و عصبی کودک مفید باشد. پوره گوشت را میتوانید با شیر مادر یا شیر خشک ترکیب کنید تا کمی رقیق و صاف شود.
- پوره حبوبات: پوره حبوبات نوعی غذای پروتئینی است که با لوبیا، نخود، عدس، ماش یا لپه درست میشود. پوره حبوبات پروتئین، فسفر، منگنز و فیبر دارد که برای تقویت استخوانها، سلولها، سيستم عصبي و گوارشي كودك مفيد است. پوره حبوبات را ميتوانيد با شير مادر يا شير خشك تركيب كنيد که كمي رقيق و صاف شود.
غذای کمکی نوزادان 10 الی 12 ماهگی
برخی از گزینههای مناسب برای غذای کمکی نوزاد ۱۰ الی ۱۲ ماهه عبارتند از:
- کتلت: کتلت نوعی غذای پروتئینی است که با گوشت چرخ کرده، پیاز، تخممرغ، نمک و فلفل درست میشود. کتلت دارای پروتئین، آهن، روی، سلنیوم و ویتامین B است که برای تقویت عضلات، خونسازی، تقویت سیستم ایمنی و عصبی کودک مفید است.
- پلو: پلو نوعی غذای نشاستهدار است که با برنج، آب، روغن، نمک و زعفران درست میشود. پلو دارای کربوهیدرات، فسفر، منگنز و فیبر است که برای تامین انرژی، تقویت استخوانها، سلولها، سيستم عصبي و گوارشي كودك مفيد است.
- ماست: ماست نوعی لبنیات است که با شیر و مخمر درست میشود. ماست حاوی پروتئین، کلسیم، پتاسیم، منیزیم و پروبیوتیک است که میتواند برای تقویت عضلات، استخوانها، قلب، سيستم عصبي و گوارشي كودك مفيد باشد.
- آبميوه: آبميوه دارای آب، قند، ویتامین C، A، E و آنتیاکسیدان است که برای تأمین مایعات، انرژی، تقویت سلولها و جلوگیری از عفونتهای کودک مفید است.
- کشک: کشک نوعی لبنی است که با خشک کردن دوغ درست میشود. کشک دارای پروتئین، کلسیم، فسفر و پروبیوتیک است که برای تقویت عضلات، استخوانها، دندانها و گوارش کودک مفید است.
غذای کمکی بعد از دوازده ماهگی نوزاد
غذای کمکی بعد از 12 ماهگی نوزاد باید شامل غذای جامد و خوردنی باشد که کودک به حس خوردن با دندانهای جلو و عقب، جویدن با لثههای بالا و پایین و بلعیدن با گلو عادت کند. در این سنین، نوزاد میتواند:
- غذا را با دستان خود بگیرد و به سمت دهان ببرد؛
- غذا خوردن با قاشق یا نوشیدن با لیوان را یاد بگیرد؛
- به طعم، بو، رنگ و بافت غذای جامد علاقهمند شود.
برخی از گزینههای مناسب برای غذای کمکی بعد از دوازده ماهگی نوزاد عبارتند از:
- ماکارونی: ماکارونی نوعی غذای نشاستهدار است که با آرد، آب، تخم مرغ و نمک درست میشود. ماکارونی دارای کاربوهیدرات، پروتئین، فسفر، منگنز و فولات است که برای تامین انرژی، تقویت استخوان ها، سلول ها و سيستم عصبي كودك مفيد است. ماکارونی را میتوانید با سس گوجه فرنگی، پنیر یا گوشت ترکیب کنید تا پروتئین و ویتامین هم اضافه شود. ماکارونی را با قاشق به کودک بدهید تا با دهان خود جذب کند.
- دسر: دسر هر نوع غذای شیرینی است که با شیر، شکر، آرد، تخم مرغ، کره و عصاره وانیل یا مواد مشابه درست میشود. دسر حاوی قند، پروتئین، کلسیم، منگنز و وانیل برای تامین انرژی، تقویت استخوانها، دندانها و بهبود خلقوخوی کودک مفید است. میتوانید با اضافه کردن پودر کاکائو، خامه یا مغز آجیل به دسر، به بهبود طعم و رنگ آن کمک کنید.
گروههای غذایی قابل استفاده در غذای کمکی نوزاد با توجه به سن
برای اینکه غذای کمکی نوزاد سالم و متنوع باشد، باید از گروههای غذایی مختلف استفاده کنید. گروههای غذایی شامل:
سبزیجات
سبزيجاتی مثل هويج، كدو، كلم، بروكلي، اسفناج و سيبزميني دارای ویتامین A، C، K، فيبر، آهن، كلسيم و پتاسيم است كه براي تقويت بينايي، سيستم ايمني، استخوانها، دندانها و عضلات كودك مفيد است. سبزيجات را میتوانید پس از پختن و لهكردن با شير مادر يا شير خشك مخلوط كنيد تا پوره شود. سبزیجات را میتوانید از ۵ تا ۶ ماهگی به کودک بدهید.
میوهها
میوههایی مثل موز، هلو، گلابی، زردآلو، آووکادو و سیب دارای ویتامین C، A، E، فيبر، آنتياكسيدان و قند طبیعی هستند که برای تقویت سلولها، جلوگیری از عفونت، رفع يبوست و تامين انرژي كودك مناسب است. میوهها را میتوانید پس از پختن و لهکردن با شیر مادر یا شیر خشک مخلوط کنید که پوره شود. میوهها را میتوانید از ۵ تا ۶ ماهگی به کودک بدهید.
غذاهای نشاسته دار
غذاهای نشاستهدار شامل برنج، نان، پفک، ماکارونی و سیبزمینی است که دارای کربوهیدرات، فسفر، منگنز، فولات و فیبر است که برای تامین انرژی، تقویت استخوانها، سلولها و سيستم عصبي كودك مفيد است. غذاهای نشاستهدار را میتوانید پس از پختن و خردکردن با شیر مادر یا شیر خشک ترکیب کنید که نرم شود. غذاهای نشاستهدار را میتوانید از ۶ تا ۷ ماهگی به کودک بدهید.
غذاهای پروتئینی
غذاهای پروتئینی مانند گوشت، مرغ، ماهی، تخم مرغ، حبوبات و کشک دارای پروتئین، آهن، روی، سلنیوم و ویتامین B است که برای تقویت عضلات، خونسازی، تقویت سیستم ایمنی و عصبی کودک مفید است. غذاهای پروتئینی را میتوانید پس از پختن و له کردن با شیر مادر یا شیر خشک ترکیب کنید که صاف شود. غذاهای پروتئینی را میتوانید از ۷ تا ۸ ماهگی به کودک بدهید.
لبنیات
لبنیاتی مانند شیر، ماست، دوغ، پنیر و کشک دارای پروتئین، کلسیم، پتاسیم، منیزیم و پروبیوتیک است که برای تقویت عضلات، استخوانها، قلب، سيستم عصبي و گوارشي كودك مفيد است. لبنیات را میتوانید با شیرینکنندههای طبیعی مثل عسل، خرما، کشمش یا آلوچه ترکیب کنید که طعم آن را بهبود بخشد. لبنیات را میتوانید از ۸ تا ۹ ماهگی به کودک بدهید.
انواع نوشیدنیهای مختلف
انواع نوشیدنیهای مختلف مانند آب، شیر، دوغ، آبمیوه و چای دارای آب، قند، ویتامینها و مواد معدنی است که برای تامین مایعات، انرژی، تقویت سلولها و جلوگیری از عفونت کودک مفید است. انواع نوشیدنی را میتوانید با اضافهکردن شیرینکنندههای طبیعی مثل عسل، خرما، کشمش یا آلوچه ترکیب کرد.
خوردن شیر مادر در کنار شیر خشک
خوردن شیر مادر در کنار شیر خشک فواید و مضراتی دارد که به شرح زیر است:
- فواید: خوردن شیر مادر در کنار شیر خشک میتواند تاثیری تغذیه بر هوش کودکان بیشتر بگزارد و برای رشد آن ها مناسب باشد. برای مثال، نوزادانی که وزن کم یا رشد کندی دارند، نوزادانی که از شیر مادر سیر نمیشوند، نوزادانی که بهدلیل بیماری یا دارو نیاز به مکمل غذایی دارند، یا نوزادانی که بهدلیل سفر یا دوربودن محل کار مادر، امکان خوردن شیر مادر را ندارند. خوردن شیر مادر در کنار شیر خشک همچنین میتواند برای مادرانی که تولید شیر کافی یا مناسب ندارند، مفید باشد. برای مثال، مادرانی که به-دلیل بیماری یا مصرف دارو، تولید شیر کم یا ضعیف دارند، مادرانی که بهدلیل استرس یا خستگی قابلیت تولید شیر را از دست دادهاند، یا مادرانی که به علت پذیرش نوزاد از طرق دیگر (مثل فرزندخواندگی) قصد شیردهی ندارند.
- عوارض: خوردن شیر مادر در کنار شیر خشک ممکن است برای نوزادان و مادران باعث اختلالات گوارشی، حساسیت و آلرژی، عفونتهای رودهای و اوره اسید، اختلال در رابطه بین نوزاد و مادر، و کاهش تولید شیر مادر شود. برای جلوگیری از این عوارض، باید قبل از تصمیم به خوردن شیر مادر در کنار شیر خشک، با پزشک یا مشاور تغذیه مشورت کرد.
کلام آخر
در این مقاله به برخی از نکات مهم در مورد غذای کمکی نوزاد پرداخته شد. برای اینکه غذای کمکی نوزاد سالم و متنوع باشد، باید از گروه های غذایی مختلف استفاده کرد؛ همچنین باید به سن، وضعیت جسمانی و عصبی، واکنش به غذا و علاقه نوزاد توجه داشت. غذای کمکی نوزاد را بهصورت تدریجی و با حفظ شیر مادر یا شیر خشک شروع و ادامه داد. چند نکته مهم در انتخاب و تهیه غذای کمکی:
- قبل از تصمیم به خوردن شیر مادر در کنار شیر خشک، با پزشک یا مشاور تغذیه مشورت کنید؛
- همزمان با شروع شیر خشک، غذای کمکی نوزاد را هم آغاز کنید؛
- همچنان به خوردن شیر مادر ادامه دهید و حجم آن را با توجه به نظر پزشک تعدیل کنید؛
- غذای کمکی نوزاد را با توجه به سن، وضعیت جسمانی و عصبی، واکنش به غذا و علاقه نوزاد انتخاب کنید و تغییر دهید؛
- غذای کمکی نوزاد را به صورت تدریجی و با حفظ تنوع و تعادل تغذیهای افزایش دهید.
این مطلب توسط گروه تحریریه، از منابع گوناگون گردآوری و تدوین شده و صرفا جهت آشنایی شما با موضوع بحث میباشد و هیچگونه تایید یا رد در مورد این مطلب را تضمین نمیکنیم.